Rozważania Biblijne 19.03.2023

Ebene 2

Pierwsze czytanie – z Pierwszej Ksiegi Samuela, 16, 1. 6-7. 10-13a

Rzekł Pan do Samuela: «Dokąd będziesz się smucił z powodu Saula? Uznałem go przecież za niegodnego, by panował nad Izraelem. Napełnij oliwą twój róg i idź: Posyłam cię do Jessego Betlejemity, gdyż między jego synami upatrzyłem sobie króla». Kiedy przybyli, spostrzegł Eliaba i mówił: «Z pewnością przed Panem jest jego pomazaniec». Pan jednak rzekł do Samuela: «Nie zważaj ani na jego wygląd, ani na wysoki wzrost, gdyż nie wybrałem go, nie tak bowiem człowiek widzi <jak widzi Bóg>, bo człowiek patrzy na to, co widoczne dla oczu, Pan natomiast patrzy na serce». I Jesse przedstawił Samuelowi siedmiu swoich synów, lecz Samuel oświadczył Jessemu: «Nie ich wybrał Pan». Samuel więc zapytał Jessego: «Czy to już wszyscy młodzieńcy?» Odrzekł: «Pozostał jeszcze najmniejszy, lecz on pasie owce». Samuel powiedział do Jessego: «Poślij po niego i sprowadź tutaj, gdyż nie rozpoczniemy uczty, dopóki on nie przyjdzie». Posłał więc i przyprowadzono go: był on rudy, miał piękne oczy i pociągający wygląd. - Pan rzekł: «Wstań i namaść go, to ten». Wziął więc Samuel róg z oliwą i namaścił go pośrodku jego braci. Począwszy od tego dnia duch Pański opanował Dawida.

« Pan jednak rzekł do Samuela: «Nie zważaj ani na jego wygląd, ani na wysoki wzrost, gdyż nie wybrałem go, nie tak bowiem człowiek widzi <jak widzi Bóg>, bo człowiek patrzy na to, co widoczne dla oczu, Pan natomiast patrzy na serce».

– Bog posyla proroka Samuela do Jessego Betlejemity, aby wybral sposrod jego synow tego, ktory bedzie krolem i by go namascil. Jesse przedstwail mu kolejno swoich synow ale Bog zadnego z nich nie wybral. Wowczas poslano po osmego i zarazem najmlodszego, ktory pasl owce na łące. Byl on najmlodszy i najmniejszy z braci, uwazany za gorszego...

* « Bóg wybrał właśnie to, co głupie w oczach świata, aby zawstydzić mędrców, wybrał to, co niemocne, aby mocnych poniżyć; « (1 Kor 1,27)

* «Pan mi powiedział: «Wystarczy ci mojej łaski. Moc bowiem w słabości się doskonali». Najchętniej więc będę się chlubił z moich słabości, aby zamieszkała we mnie moc Chrystusa. « (2 Kor 12,9)

W historii narodu wybranego to Bog wybieral krolow i powiezal im misje sluzenia swemu ludowi. Podobnie jak wybral narod wybrany, by sluzyl innym narodom.

Jesli krol nie spelnial powiezonej mu misji, Bog zastowal go nowym, tak jak w przypadku Saula, o ktorym jest mowa w dzisiejszym czytaniu :

« Rzekł Pan do Samuela: «Dokąd będziesz się smucił z powodu Saula? Uznałem go przecież za niegodnego, by panował nad Izraelem. «

Krol otrzymuje namaszczenie olejem
Temu namaszczeniu towarzyszy dar Ducha Bozego.

« Pan rzekł: «Wstań i namaść go, to ten». Wziął więc Samuel róg z oliwą i namaścił go pośrodku jego braci. Począwszy od tego dnia duch Pański opanował Dawida. »

- Odtad Bog udziela krolowi natchnien w kazdej sytuacji. W ten sposob, krol moze rzadzic ludem wedlug zamyslow Bozych, a nie wedlug ducha swiata.

Pan Bóg « czesto wybiera właśnie to, co głupie w oczach świata... » :

– wybral jakajacego sie Mojzesza na przywodce Swego ludu...

* I rzekł Mojżesz do Pana: «Wybacz, Panie, ale ja nie jestem wymowny, od wczoraj i przedwczoraj1, a nawet od czasu, gdy przemawiasz do Twego sługi. Ociężały usta moje i język mój zesztywniał». Pan zaś odrzekł: «Kto dał człowiekowi usta? Kto czyni go niemym albo głuchym, widzącym albo niewidomym, czyż nie Ja, Pan? Przeto idź, a Ja będę przy ustach twoich i pouczę cię, co masz mówić». (Wyj 4, 10-12)

– wybral bardzo mlodego Samuela na proroka, podobnie Jeremiasza

* « Pan skierował do mnie następujące słowo:«Zanim ukształtowałem cię w łonie matki, znałem cię,nim przyszedłeś na świat, poświęciłem cię,
prorokiem dla narodów ustanowiłem cię». I rzekłem: «Ach, Panie Boże, przecież nie umiem mówić, bo jestem młodzieńcem!»Pan zaś odpowiedział mi:«Nie mów: "Jestem młodzieńcem",gdyż pójdziesz, do kogokolwiek cię poślę,i będziesz mówił, cokolwiek tobie polecę. Nie lękaj się ich, bo jestem z tobą, by cię chronić» - wyrocznia Pana. I wyciągnąwszy rękę, dotknął Pan moich ust i rzekł mi: «Oto kładę moje słowa w twoje usta. « (Jr 1, 4-9)

– Tymoteusz, uczen Pawla z Tarsu mial bardzo slabe zdrowie...

« ...nie tak bowiem człowiek widzi <jak widzi Bóg>, bo człowiek patrzy na to, co widoczne dla oczu, Pan natomiast patrzy na serce».

* « Bo myśli moje nie są myślami waszymi ani wasze drogi moimi drogami -wyrocznia Pana. Bo jak niebiosa górują nad ziemią, tak drogi moje - nad waszymi drogami i myśli moje - nad myślami waszymi. » (Iz 55, 8-9)

- Bog nie wybiera kogos dlatego ze sobie zasluzyl...On wybiera tego, kto ma otwarte serce, gotowe do sluzby...

PSALM - 23,1-6

Pan jest moim pasterzem, nie brak mi niczego.

Pozwala mi leżeć na zielonych pastwiskach.

Prowadzi mnie nad wody, gdzie mogę odpocząć:
orzeźwia moją duszę. Wiedzie mnie po właściwych ścieżkach
przez wzgląd na swoje imię.

Chociażbym chodził ciemną doliną,

zła się nie ulęknę, bo Ty jesteś ze mną.

Twój kij i Twoja laska są tym, co mnie pociesza.
Stół dla mnie zastawiasz wobec mych przeciwników;
namaszczasz mi głowę olejkiem; mój kielich jest przeobfity.

Tak, dobroć i łaska pójdą w ślad za mną

przez wszystkie dni mego życia

i zamieszkam w domu Pańskim
po najdłuższe czasy.

- Jest to jeden z najkrotszych psalmow. Pierwsi chrzescijanie wlaczyli go do liturgi nocy paschalnej : nowoochrzczeni, wstajac i wychodzac z baptysterium, spiewali go udajac sie do miejsca, gdzie pozniej byli bierzmowani i przyjmowali po raz pierwszy Komunie Swieta.

- Dla narodu wybranego, ten psalm wyrazal misterium zycia w Przymierzu i w bliskosci z Bogiem.

• « Zapytaj no dawnych czasów, które były przed tobą, zaczynając od dnia, w którym Bóg stworzył człowieka na ziemi, [zapytaj] od jednego krańca niebios do drugiego, czy nastąpiło tak wielkie wydarzenie jak to lub czy słyszano od czymś podobnym? Czy słyszał jakiś naród głos Boży z ognia, jak ty słyszałeś, i pozostał żywy? Czy usiłował Bóg przyjść i wybrać sobie jeden naród spośród innych narodów przez doświadczenia, znaki, cuda i wojny, ręką mocną i wyciągniętym ramieniem, dziełami przerażającymi, jak to wszystko, co tobie uczynił Pan, Bóg twój, w Egipcie na twoich oczach? Widziałeś to wszystko, byś poznał, że Pan jest Bogiem, a poza Nim nie ma innego. » (Pwt 4, 32-35)

Psalm 22 nawiazuje do dwoch doswiadczen :

1. lewitow

2. pielgrzymow

1. « Tak, dobroć i łaska pójdą w ślad za mną przez wszystkie dni mego życia i zamieszkam w domu Pańskimpo najdłuższe czasy »

– slowa te nawiazuja do sluzby lewitow

– narod wybrany jest szczesliwy podobnie, jak lewici konsekrowani na sluzbe Bogu...

Levi byl jednym z dwunastu synow Jakuba, a kazdy z tych synow dal nazwe dwunastu szczepom Izraela. Od samego poczatku szczep Leviego mial szczegolna misje : w chwili podzialu ziemi obiecanej miedzy szczepy, Levici nie otrzymali kawalka ziemi ale misje szczegolnej sluzby Bogu w Swiatyni. Mawiano, ze to sam Bog jest ich dziedzictwem...

* « Pan częścią dziedzictwa i kielicha mego3:
To właśnie Ty mój los zabezpieczasz. » (Ps 16,5)

Levici zyli we wszystkich miastach zamieszkiwanych przez narod wybrany i utrzymywali sie z dziesieciny. A w Jerozolimie pelnili dyzury w Swiatyni.

2. « Pan jest moim pasterzem, nie brak mi niczego. Pozwala mi leżeć na zielonych pastwiskach. Prowadzi mnie nad wody, gdzie mogę odpocząć: orzeźwia moją duszę. Wiedzie mnie po właściwych ścieżkach przez wzgląd na swoje imię. »

– Te slowa nawiazuja do pielgrzymow przybywajacych do Swiatyni Jerozolimskiej, aby zlozyc ofiare dziekczynna. Kazdy pielgrzymujacy jest porownany do owcy, ktorej pasterzem jest sam Bog.

– W jezyku ludow Bliskiego Wschodu, krolowie nazywani byli pasterzami. Jezyk biblijny przejal to slownictwo :

* Idealny krol nazywany byl « dobrym pasterzem », ktory troszczy sie o swe trzody i ochrania je od wszelkich niebezpieczenstw.

* prawdziwym krolem Izraela jest Bog, a krolowie ziemscy sa przedstawieni jako Jego « porucznicy »

• « Albowiem On jest naszym Bogiem, a my ludem Jego pastwiska i owcami w Jego ręku. » (Ps 95,7)

«Chociażbym chodził ciemną doliną, zła się nie ulęknę, bo Ty jesteś ze mną. Twój kij i Twoja laska są tym, co mnie pociesza. »

- Psalm 22 nawiazuje tez do swoistej pielgrzymki, jaka byla ucieczka z Egiptu i dlugi marsz przez pustynie.

« Stół dla mnie zastawiasz wobec mych przeciwników; namaszczasz mi głowę olejkiem; mój kielich jest przeobfity. »

– Pielgrzym po dotarciu do Swiatyni Jerozolimskiej skladal w niej ofiare dziekczynna. Nastepnie spozywal rytualny posilek, ktory przypominal radosne swietownie wsrod przyjaciol.

Dla pierwszych chrzescijan, ten pslam mial szczegolny wydzwiek. Ukazywal, jak zycie i dzialanie Jezusa wpisywalo sie w doswiadczenie narodu wybranego, i nadawalo mu jeszcze wiekszy wymiar : Jezus bowiem przyszedl wypelnic Prawo a nie obalic czy zmienic.

Drugie czytanie - z listu Swietego Pawla do Efezjan 5, 8-14

Niegdyś bowiem byliście ciemnością, lecz teraz jesteście światłością w Panu: postępujcie jak dzieci światłości! Owocem bowiem światłości jest wszelka prawość i sprawiedliwość, i prawda. Badajcie, co jest miłe Panu. I nie miejcie udziału w bezowocnych czynach ciemności, a raczej piętnując, nawracajcie [tamtych]! O tym bowiem, co u nich się dzieje po kryjomu, wstyd nawet mówić. Natomiast wszystkie te rzeczy piętnowane stają się jawne dzięki światłu, bo wszystko, co staje się jawne, jest światłem. Dlatego się mówi: Zbudź się, o śpiący, i powstań z martwych, a zajaśnieje ci Chrystus.

« Dlatego się mówi: Zbudź się, o śpiący, i powstań z martwych, a zajaśnieje ci Chrystus. »

– W tekstach biblijnych, ostatnie zdanie czesto jest kluczem do zrozumienia calego fragmentu.

– Te slowa sa cytatem z kantyku, spiewanego przez pierwszych chrzescijan.

W czytanym dzis fragmencie listu do Efezjan, Pawel tlumaczy, ze poprzez Chrzest Swiety zostalismy wszczepieni w Chrystusa i zaczynamy nowe zycie, radykalnie inne, ktorego owocem jest « wszelka prawość i sprawiedliwość, i prawda«.

« zajaśnieje ci Chrystus »

– W jezyku biblijnym, uzywanym przez prorokow, swiatlosc jest atrybutem Boga.

– Powyzsze slowa maja dwa znaczenia :

1. Chrystus jest Bogiem.

2. Jedynym sposobem na to, by zyc w harmoni z Bogiem, jest zyc wszczepionym w Chrystusa... zyc sprawiedliwie, w dobroci, milosci blizniego i przebaczeniu...

« Czyż nie jest raczej ten post, który wybieram: rozerwać kajdany zła, rozwiązać więzy niewoli, wypuścić wolno uciśnionych i wszelkie jarzmo połamać; dzielić swój chleb z głodnym, wprowadzić w dom biednych tułaczy, nagiego, którego ujrzysz, przyodziać i nie odwrócić się od współziomków. Wtedy twoje światło wzejdzie jak zorza i szybko rozkwitnie twe zdrowie. Sprawiedliwość twoja poprzedzać cię będzie, chwała Pańska iść będzie za tobą. « (Iz 58, 6-8)

« Jeśli u siebie usuniesz jarzmo, przestaniesz grozić palcem i mówić przewrotnie, jeśli podasz twój chleb zgłodniałemu i nakarmisz duszę przygnębioną, wówczas twe światło zabłyśnie w ciemnościach, a twoja ciemność stanie się południem. « (Iz 58, 9-10)

« My wszyscy z odsłoniętą twarzą wpatrujemy się w jasność Pańską jakby w zwierciadle; za sprawą Ducha Pańskiego, coraz bardziej jaśniejąc, upodabniamy się do Jego obrazu. « (2 Kor 3,18)

« Czyńcie wszystko bez szemrań i powątpiewań, abyście się stali bez zarzutu i bez winy jako nienaganne dzieci Boże pośród narodu zepsutego i przewrotnego. Między nimi jawicie się jako źródła światła w świecie. « (Flp 2, 14-16)

Ewangelia - wedlug Swietego Jana 9, 1-41

Przechodząc obok ujrzał pewnego człowieka, niewidomego od urodzenia. Uczniowie Jego zadali Mu pytanie: «Rabbi, kto zgrzeszył, że się urodził niewidomym - on czy jego rodzice?» Jezus odpowiedział: «Ani on nie zgrzeszył, ani rodzice jego, ale [stało się tak], aby się na nim objawiły sprawy Boże. Potrzeba nam pełnić dzieła Tego, który Mnie posłał, dopóki jest dzień. Nadchodzi noc, kiedy nikt nie będzie mógł działać. Jak długo jestem na świecie, jestem światłością świata». To powiedziawszy splunął na ziemię, uczynił błoto ze śliny i nałożył je na oczy niewidomego, i rzekł do niego: «Idź, obmyj się w sadzawce Siloam» - co się tłumaczy: Posłany. On więc odszedł, obmył się i wrócił widząc. A sąsiedzi i ci, którzy przedtem widywali go jako żebraka, mówili: «Czyż to nie jest ten, który siedzi i żebrze?» Jedni twierdzili: «Tak, to jest ten», a inni przeczyli: «Nie, jest tylko do tamtego podobny». On zaś mówił: «To ja jestem». Mówili więc do niego: «Jakżeż oczy ci się otwarły?» On odpowiedział: «Człowiek zwany Jezusem uczynił błoto, pomazał moje oczy i rzekł do mnie: "Idź do sadzawki Siloam i obmyj się". Poszedłem więc, obmyłem się i przejrzałem». Rzekli do niego: «Gdzież On jest?» On odrzekł: «Nie wiem». Zaprowadzili więc tego człowieka, niedawno jeszcze niewidomego, do faryzeuszów. A tego dnia, w którym Jezus uczynił błoto i otworzył mu oczy, był szabat. I znów faryzeusze pytali go o to, w jaki sposób przejrzał. Powiedział do nich: «Położył mi błoto na oczy, obmyłem się i widzę». Niektórzy więc spośród faryzeuszów rzekli: «Człowiek ten nie jest od Boga, bo nie zachowuje szabatu». Inni powiedzieli: «Ale w jaki sposób człowiek grzeszny może czynić takie znaki?» I powstało wśród nich rozdwojenie. Ponownie więc zwrócili się do niewidomego: «A ty, co o Nim myślisz w związku z tym, że ci otworzył oczy?» Odpowiedział: «To prorok». Jednakże Żydzi nie wierzyli, że był niewidomy i że przejrzał, tak że aż przywołali rodziców tego, który przejrzał, i wypytywali się ich w słowach: «Czy waszym synem jest ten, o którym twierdzicie, że się niewidomym urodził? W jaki to sposób teraz widzi?» Rodzice zaś jego tak odpowiedzieli: «Wiemy, że to jest nasz syn i że się urodził niewidomym. Nie wiemy, jak się to stało, że teraz widzi, nie wiemy także, kto mu otworzył oczy. Zapytajcie jego samego, ma swoje lata, niech mówi za siebie». Tak powiedzieli jego rodzice, gdyż bali się Żydów. Żydzi bowiem już postanowili, że gdy ktoś uzna Jezusa za Mesjasza, zostanie wyłączony z synagogi. Oto dlaczego powiedzieli jego rodzice: «Ma swoje lata, jego samego zapytajcie!» Znowu więc przywołali tego człowieka, który był niewidomy, i rzekli do niego: «Daj chwałę Bogu. My wiemy, że człowiek ten jest grzesznikiem». Na to odpowiedział: «Czy On jest grzesznikiem, tego nie wiem. Jedno wiem: byłem niewidomy, a teraz widzę». Rzekli więc do niego: «Cóż ci uczynił? W jaki sposób otworzył ci oczy?» Odpowiedział im: «Już wam powiedziałem, a wyście mnie nie wysłuchali. Po co znowu chcecie słuchać? Czy i wy chcecie zostać Jego uczniami?» Wówczas go zelżyli i rzekli: «Bądź ty sobie Jego uczniem, my jesteśmy uczniami Mojżesza. My wiemy, że Bóg przemówił do Mojżesza. Co do Niego zaś nie wiemy, skąd pochodzi». Na to odpowiedział im ów człowiek: «W tym wszystkim to jest dziwne, że wy nie wiecie, skąd pochodzi, a mnie oczy otworzył. Wiemy, że Bóg grzeszników nie wysłuchuje, natomiast Bóg wysłuchuje każdego, kto jest czcicielem Boga i pełni Jego wolę. Od wieków nie słyszano, aby ktoś otworzył oczy niewidomemu od urodzenia. Gdyby ten człowiek nie był od Boga, nie mógłby nic czynić». Na to dali mu taką odpowiedź: «Cały urodziłeś się w grzechach, a śmiesz nas pouczać?» I precz go wyrzucili. Jezus usłyszał, że wyrzucili go precz, i spotkawszy go rzekł do niego: «Czy ty wierzysz w Syna Człowieczego?» On odpowiedział: «A któż to jest, Panie, abym w Niego uwierzył?» Rzekł do niego Jezus: «Jest Nim Ten, którego widzisz i który mówi do ciebie». On zaś odpowiedział: «Wierzę, Panie!» i oddał Mu pokłon. Jezus rzekł: «Przyszedłem na ten świat, aby przeprowadzić sąd, aby ci, którzy nie widzą, przejrzeli, a ci, którzy widzą stali się niewidomymi». Usłyszeli to niektórzy faryzeusze, którzy z Nim byli i rzekli do Niego: «Czyż i my jesteśmy niewidomi?» Jezus powiedział do nich: «Gdybyście byli niewidomi, nie mielibyście grzechu, ale ponieważ mówicie: "Widzimy", grzech wasz trwa nadal.

«Przyszedłem na ten świat, aby przeprowadzić sąd, aby ci, którzy nie widzą, przejrzeli, a ci, którzy widzą stali się niewidomymi». Usłyszeli to niektórzy faryzeusze, którzy z Nim byli i rzekli do Niego: «Czyż i my jesteśmy niewidomi?» Jezus powiedział do nich: «Gdybyście byli niewidomi, nie mielibyście grzechu, ale ponieważ mówicie: "Widzimy", grzech wasz trwa nadal.

– Jan Ewangelista tlumaczy tu, ze istnieja dwa rodzaje slepoty :

* slepota naturalna, jak np. u niewidomego od urodzenia,o ktorym jest tu mowa

* slepota serca

« Jezus usłyszał, że wyrzucili go precz, i spotkawszy go rzekł do niego: «Czy ty wierzysz w Syna Człowieczego?» On odpowiedział: «A któż to jest, Panie, abym w Niego uwierzył?» Rzekł do niego Jezus: «Jest Nim Ten, którego widzisz i który mówi do ciebie». On zaś odpowiedział: «Wierzę, Panie!» i oddał Mu pokłon. Jezus rzekł: «Przyszedłem na ten świat, aby przeprowadzić sąd, aby ci, którzy nie widzą, przejrzeli, a ci, którzy widzą stali się niewidomymi»

– W czytanym dzis fragmencie, Jezus spotyka niewidomego od urodzenia dwa razy. Za pierwszym razem uzdrawia go fizycznie : niewidomy odzyskuje wzrok. Drugi raz spotykaja sie zaraz po tym, jak uzdrowionego zaprowadzono do faryzeuszow. I wowczas Jezus uzdrawia jego serce : otwiera mu serce na prawdziwe swiatlo...

«Idź, obmyj się w sadzawce Siloam» - co się tłumaczy: Posłany.

– To ze Jan tlumaczy tu znaczenie slowa Siloam znaczy, ze jest to wazne. Zwykle nie podaje znaczenia slow w swej Ewangeli.

– Jezus zostal poslany przez Ojca, by rozjasnic swoja Obecnoscia swiat.

Fragment o uzdrowieniu niewidomego poprzedzony jest opisem swieta Namiotow, w czasie ktorego wielokrotnie wzywa sie Mesjasza, wspomina sie Jego bliskie nadejscie.

Dlaczego wiec tak niewielu Zydow rozpoznalo w Jezusie Mesjasza ? Dlaczego zostal odrzucony ?

Zydzi dobrze widzieli, ze Jezus dokonuje czynow, oczekiwanych od Mesjasza : uzdrawia niewidomych, gluchych i niemowy...ale z drugiej strony robi wrazenie kogos, kto nie zajmuje sie szabatem, nie przestrzega jego zasad... Uzdrowienie z dzisiejszego fragmentu Ewangeli mialo miejsce wlasnie w szabat... Wiekszosc Zydow, w tym Uczonych w Pismie, wspolczesnych Jezusowi, nie potrafila zaakceptowac, ze Mesjasz moze byc troszke inny od tego, jakiego oni sobie wyobrazali.

To niewidomy, ktoremu Jezus przywrocil wzrok wydaje sie byc bardziej otwartym niz Uczeni w Pismie :

«W tym wszystkim to jest dziwne, że wy nie wiecie, skąd pochodzi, a mnie oczy otworzył. Wiemy, że Bóg grzeszników nie wysłuchuje, natomiast Bóg wysłuchuje każdego, kto jest czcicielem Boga i pełni Jego wolę. Od wieków nie słyszano, aby ktoś otworzył oczy niewidomemu od urodzenia. Gdyby ten człowiek nie był od Boga, nie mógłby nic czynić». Na to dali mu taką odpowiedź: «Cały urodziłeś się w grzechach, a śmiesz nas pouczać?»

– Uczeni w Pismie zbyt mocno zamykaja sie w swoich wyobrazeniach i w swoim zdaniu, co uniemozliwia im otworzyc oczy przysloniete mgla...co przeszkadza im przyjac prawdziwe Swiatlo...

Czytany dzis fragment Ewangeli Jana znajduje sie w kontekscie polemiki miedzy faryzeuszami i Jezusem, ktory dwa razy upomina ich :

* « Nie sądźcie z zewnętrznych pozorów, lecz wydajcie wyrok sprawiedliwy» (J 7,24)

* « Wy wydajecie sąd według zasad tylko ludzkich. Ja nie sądzę nikogo. A jeśli nawet będę sądził, to sąd mój jest prawdziwy, ponieważ Ja nie jestem sam, lecz Ja i Ten, który Mnie posłał. « (J 8, 15-16)

PIERWSZE CZYTANIE - PSALM PDF

DRUGIE CZYTANIE - EWANGELIA PDF